Osmanlının son döneminde 1881 yılında kurulan Düyunu Umumiye Osmanlı’nın borçlarının yabancı ülkelere ödenmesi için kurulmuştu.
-Düyunu Umumiye Osmanlı’nın Maliye Bakanlığı görevini yapıyordu.
-Adana Vali konağının güney köşesindeki Kısacıkzadeler konağı Düyunu Umumiye binası oldu.
-Ve Düyunu Umumiye’nin kolcuları (silahlı bekçileri) kaçak tütün üreten köylülerin tarlasını yaktılar. Yakalananlar sopayla dövüldü. Veya kurşunla öldürüldü.
-Batılı emperyalistler veya sömürgeciler devlet eliyle Adana’ya gelmişlerdi.
Havanın açık olduğu bir günde Adana şehir merkezinde, Seyhan nehrinin kıyısında, eski Valilik konağının orada gezinti yaparda tarihi vali konağına bakarsanız ilk anda gözünüze çarpan” bir zamanlar Adana valilerinin çalıştığı tarihi binanın restore edilmiş, duvarları penpe renkli ve mimarisi ile ilgi çeken binanın güzelliği” yansır. Gerçekler görüntünün ardında saklıdır görüşlerini doğrularcasına tarihin ışığında dikkatle ama dikkatlice bakarsanız Adana Vali konağı binasının güneye doğru giden ana yolun köşe başında bir başka binanın enkaz gibi harabesi de fotoğrafın ayrıntısında yer alır. Burası “Kısacık-zadeler konağı” olarak da bilinir. Biraz yakından bakınca iki katlı bu tarihi binanın çok sayıda odaya sahip olduğu pencereler, saçaklar, çatılarda kullanılan inşaat malzemesinin ne kadar önemli olduğunu gösterir. Bu binanın bir başka ismi daha vardır. Burası Osmanlı “Düyun-u Umumiye” binasıdır. 1881 yılında kurulan ve Osmanlı’nın yabancı ülkelere olan borçlarının ödenmesi için kaynaklara el koyarak tahsil etmeyi amaçlayan ayrıcalıklar verilmiş bir tarihi organizasyonun görev yaptığı binanın kendisidir. Bahsi geçen bina hizmete geçtiğinde başında ve yönetiminde Türk olmayan memurlar vardı. Adana’daki ekonomik kaynakların işletmesini yapıyor, elde edilen kazançları da alacaklı durumdaki Avrupalı hissedarlara gönderiyordu.
….
Adana Valilerinin yayınlamış olduğu ve yıllık özelliği taşıyan “Salname” kitapları içinde hicri-1319 (miladi-1901) yılında bastırılmış olanın kapağını aralıyorum. Aynı yılda Adana Vali konağının inşaatı bitmiş ve açılışı yapılmış. Vali Bahri Paşa, açılışta hazır bulunmuş “Padişahım Çok Yaşa” sesleri arasında kurdelayı keserek ve iyi niyet ve temennilerde bulunarak tarihi binanı açılışını yapıyor. Sonra töreni izleyenlerin alkışları ve “Yaşa, Varol” sesleri semaya yükseliyor, kulakları çınlatıyor. Ve yeni binanın açılışına faytonu ile gelmiş. Üzerinde kahverengi pantol, omuzları süslü aşağı doğru uzayan hırkaya benzer elbisesi, kolalı gömleği, kravatı ve de başındaki serpuşlu fesi ile dikkati çekiyor. Valilik binasının açılışı ve sonrasında güler yüzle makamlarına oturarak görev yapanların en yakınında onlara komşu gibi çalışan bir başka dünyanın insanları var. Valilik binasının köşe başında Düyunu Umumiye binasında çalışanlar. 1901 tarihli Salname kitabından öğrendiğimize göre:
Düyunu Umumiye’nin çalışanları:
Müdür-Hüseyin Edip Bey, Müfettiş-Josef Farre Efendi, Tahrirat katibi- Mahmut Fehmi Efendi, Muhasebeci- Barbor Efendi, Tezkere katibi-İskender Efendi, Müzakerat memuru- Yakup Efendi, ve süvari, piyade, kolcu, kantarcı olmak üzere 4 görevli.
Yine Adana şehir merkezinde çalışmalarını sürdüren kuruluşu 1860’lı yılara dayanan İngiliz sermayesi ile kurularak merkez bankası gibi çalışan Osmanlı bankasının başında müdür olarak Mösyö Frankodi bulunuyor. Ve yine kuruluşu 1886 yılında gerçekleşen Osmanlının tütün ekim alanlarını kontrol eden sermayesinin büyük çoğunluğu Yahudi asıllı Rotschild ailesinin elinde olan Reji (Tütün) İdaresinin başında da Albert Abor Efendi adında birisi var.
Adana Valisi ne kadar gösterişli faytona binerse binsin, elbisesinde çok sayıda kahramanlık ve başarı madalyaları bulunursa bulunsun, görev yaptığı vilayet Adana’nın zenginlik kaynakları yabancıların eline geçmiş. Belki Valinin dolgun maaşı, saray yavrusu evi, gösteriş için forsu olabilir, ama bir adım ilerisindeki Adana’nın kenar mahallelerinde yaşayanların hali nice idi! Çelişkileri görebilir miydi!
…
Ve aynı yılda (1901)
Adana’ya bağlı Kozan Sancağı’nın idari merkezi Sis şehrinde Mutasarrıf (ikinci derecede vali) olarak Ömer Şevki Paşa görev yapıyor. Şevki Paşa’da faytonla görevine gelirken Rumeli ve liyakat adıyla iki adet gümüş madalya takıyor. Şevki Paşa’nın görüntüsü eski tabirle ‘Ala”. Kozan Sancağı’nın derdi çok. Şevki Paşa, elindeki imkanlar ile gece gündüz çalışıyor. Yakın zamanda Girit’ten muhacirler gelmiş Kozan’a. Onlara şehir yakınında yeni binalar yapması gerekiyor, arazi dağıtımında bulunacak. Velhasılı kelam Şevki Paşa’nın işi zor.
Aynı yıl içinde Kozan Sancağında Kapitülasyonlar adına görev yapanlar harıl harıl çalışıyor. Düyun-u Umumiye idaresinde müdürlük görevi boş ancak katip olarak Ohannes Efendi adında bir Ermeni çalışıyor. Tütün işlerini yürüten Reji idaresinin başında da Hasan Efendi adında bir memur var. Katipliğini de Mıgırdıç Efendi yapıyor. Reji İdaresinin emrinde görev yapan “Kolcu” adında silahlı bekçiler var. Kars’ın(Kadirli), Feke’nin, Haçin’in en ücra dağ köylerinde kaçak tütün ekenlerin tarlalarına baskın yaparak izin belgesi olmayanlara silah kullanmak, dayak atmak, ellerine kelepçe veya zincir takarak köle gibi şehir merkezine kadar getirip mahkemede ceza almalarını sağlayanlar “Kolcu” olarak görev yapanlar. Bazen kolcuların silah ateşi ile ölen veya yaralayanlar olursa yerinde tutulan zabıt varakaları (belgeleri) ile genelde kaçakçılar suçlu bulunuyor. Reji İdaresi veya onun kardeş kuruluşu olan Düyunu Umumiye’nin gelir kalemlerinin kontrolü İstanbul’da yapılıyor. Kazançlar Avrupalı hissedarlara gidiyor. Paris’in ana caddesinde ellerinde puro tüttürerek yürüyen “mösyö” ve “madam”ların harcadıkları paranın kaynağı oluyor, Feke’nin bir dağ köyünde Ahmet Efendi’nin tarlasında ektiği tütünlerin satılmasından kazanç sağlayanların yüzleri gülüyor. Ama geride Anadolu’nun ücra bir köşesinde diyelim ki Toros-dağlarının eteğindeki Kozan Sancağı’na bağlı Feke kazasının bir dağ köyünde anası ağlayanlar kim olursa olsun.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder