ADANA’DA BAYRAK MÜCADELESİ

  -Adana’yı işgal eden Fransız yönetiminin ilk ve önemli çalışması Türk bayraklarının indirilmesini sağlamaktı. Ve bu yönde kararlar alındı.

-Okullardan ,kamu binalarından Türk bayrağının indirilmesi  dayatmasına karşı Türk yöneticiler ve Valilik mücadele verdi.

-Gelişmeler Osmanlı Hükümeti tarafından da protesto notası olarak Fransa’ya duyuruldu.

-Bayrak mücadelesini esas alan Osmanlı Arşiv belgelerini yayınlıyoruz.

     Adana’da düşman işgalinin başladığı ilk zamanlarda Vali Vekili olarak çalışan Nazım Bey, Fransız kumandan Bremond’un kendisinden isteği olan Taşköprü sahilinde bulunan Mekteb-i İdadiden (Erkek Lisesi)  Türk bayrağının indirilmesi isteği karşısında çok zorda kaldı.  Okul Müdürü Niyazi Ramazanoğlu’na haber verildi. Niyazi Bey, “Bayrağı indirmeyeceğiz” cevabını verdi. Sonra Fransız askerleri okula kadar geldiler.  Tüfenklerinde süngüleri takılı ve ağzına da mermi sürülü idi. Bağırıp çağırarak kızgın bir şekilde “Bayrağı indireceksiniz” dediler. Niyazi Bey yutkundu. Soğuk terler döktü. Bayrağın indirilmesini görmemek için okulun yukarı katındaki bir odaya çekildi. Gömleğinin düğmelerini çözdü. Dalgın bir şekilde hemen yanı başında akıp giden Seyhan nehrine baktı.  Zaman geçmek bilmiyordu. Gözleri dolu dolu oldu. Artık bu okulda görev yapmanın anlamı da yoktu. Ve kararını verdi. “Önce ben, isteyen öğretmen ve öğrencilerim de milli davanın gönüllü neferleri olarak silaha sarılacağız” kararını verdi.  Tarihi okulun demir kapısı birbiri ardına açılıp kapandı. Başta Müdür Niyazi Bey olmak üzere öğretmenler, öğrenciler birer birer okulu terk etmeye başladılar. Arkalarına bakmadan. Sadece başlarına kalpak giymişlerdi. Öğrencilerin ayaklarında şalvar vardı. Adana’dan ayrılanların bakışları Çukurova’nın kuzeyindeki Toros dağları Karaisalı yöresine bir an önce ulaşmak idi(1).

    Fransız işgal idaresinin Türk bayrağının indirilmesi olayı sadece okullarla sınırlı kalmadı. Aralık 1919 tarihi geldiğinde evlere de Fransız bayrağının asılması emri geldi, ki dayanılacak gibi değildi. Bu durum Osmanlı Arşiv belgesine şöyle yansıdı: (2)

Bâb-ı Âlî

Hâriciye Nezâreti

Tercüme Müdîriyeti

Numara: 736

Bünyan, 1 Aralık 1919

Hariciye Nezareti’ne

Çok şirin bölgemiz olan Adana’da, Fransızların tüm kamu ve özel binalardan Osmanlı bayrağını indirdiklerini ve yerine Fransız bayrağını astıklarını derin bir üzüntüyle öğrenmekteyiz.

Bu adaletsizliği engellemek amacıyla gerekli olan her şeyi yapmanızı talep ediyoruz. Bizler tüm fedakarlığa hazırız ve olumlu haberleri beklemekteyiz.

Müdâfaa-i Hukûk Cemiyeti Başkanı

Nail

BOA. HR. SYS. 2555-4/169

      Adana’da yaşanan Türk bayrağının indirilmesi olayı Osmanlı hükümetindeki vatansever yöneticileri de kızdırdı. Mevcut durum bir nota ile Fransa hükümetine bildirildi. Önlem alınması istendi. (3)

 Bâb-ı Âlî

Hâriciye Nezâreti

Sayı: 2750 /10986

24 Aralık 1919

Fransız yüksek komiserine sözlü nota

Dahiliye Nezareti’nden alınan bilgilere göre, Adana’daki Fransız yetkililerinin, polis görevlileri aracılığıyla konutlarına asmaları için bu şehirdeki topluma Fransız bayrakları dağıttırdıklarını, aksi halde yüz liralık ceza uygulayacaklarını, ayrıca üst yöneticinin Fransız bayraklarını kamu binalarına çektirdiğini öğrenmiş bulunmaktayım.

Hariciye Nezareti bu bilgileri, Fransa Cumhuriyeti Yüksek Komiserinin dikkatine sunarak, bu tür olayların tekrarlanmaması için gerekli tedbirlerin alınması hususunu düşünmenizi talep etmekten onur duymaktadır.

BOA. HR. SYS. 2555-2/58

1.      Bayrak olayı için bak. Cezmi Yurtsever, Çukurova Tarihi, Adana-2006, s. 202.

2.      Fransız-Ermeni İlişkileri, cilt-2, (Osmanlı Arşiv yayını), BOA-HR.SYS.2555-4/169

3.      BOA-HR.SYS.2555-2/58