-Haziran 2008 tarihi içinde Osmanlı Arşivinde Çukurova Tarihi hakkında araştırmalar yaptım. Ve 1912 yılında Osmanlı ülkesinin en büyük çiftliği olan mercimek Anavarza çiftliğinin Fransız şirketlere 75 yıl süreyle satıldığı bilgilerine ulaştım.
-Fransız şirketler, araziyi doğrudan ele geçirmek için Adana’ya mühendisler başkanlığında komisyon gönderdiler. Durmuş adındaki köylü Osmanlı İçişleri Bakanlığına protesto telgrafı çekti. Cemil adındaki şahıs da Fransızları Ceyhan nehrinde boğarak öldüreceğini açıkladı. Ve Fransızların Çukurova’yı satın almayı amaçlayan çalışmaları durdu.
-Fransa’nın 1918 yılı Aralık ayında Çukurova’yı işgal etmelerinin asıl sebebi çiftlik arazisine doğrudan el koymaktır.
2008 yılı Haziran ayı içinde Osmanlı Arşivinde Çukurova Tarihi ile ilgili araştırmalarda bulunmak üzere İstanbul’a gittim. Osmanlı Arşivin’de yeni yapılanma ve tasnif çalışmaları sonucu 50 milyon civarında tarihi belge araştırmacıların hizmetine sunulmuş olduğunu görmekten mutluluk duydum. Adana hakkında 1500-1922 yılları arası dönemi kapsayan 13.000 belge de doğrudan araştırma yapmak isteyenlere bilgisayar ortamında tanıtımı yapılıyor ve belge asılları da gösteriliyor kopya almaları sağlanıyordu.
Osmanlı Arşivindeki “İrade Dahiliye,D-66,G-27” numaralı dosyada 1912 yılı içinde Çukurova’nın alınan borç para karşılığı Fransız şirketlere satılmazsı ile ilgili ayrıntılı bir dosyaya ulaştım. Bahsi geçen dosya içinde çok sayıda Osmanlı Türkçesi ve Fransızca karşılıklı protestolar, telgraflar, Adana valilik müfettiş raporları, hükümetin gizi toplantılarında alınan kara belgeleri vardı. Şaşırtıcı olan ise Çukurova’nın merkezi yerindeki Osmanlı’nın en büyük çiftliği olan sınırları Anavarza kalesinden başlayıp Kozan-İmamoğlu yolu, Misis, daha güneyde Ceyhan nehrini izleyerek Yüreğir ovasının da verimli topraklarını içine alarak Akdeniz’e ulaşan alanda yaklaşık 1 milyon 100.000 dönümlük tarım arazisinin 75 yıl süreyle işletme haklarının Fransız Kont Leon dö Lesseps ile Baron Vendeuvre ortaklığına 5 milyon altın Frank karşılığı satıldığı bilgilerine ulaştım.
ADANALILAR İSYAN ETTİ
Adı geçen Fransızlar adına kurulan komisyon üyeleri Anavarza yakınlarındaki Mercimek köyünü merkez kabul ederek köylülerin mera , baltalık orman, buğday ekilen tarlaları terk etmeleri isteğinde bulunmaları , sınırların tespit edileceği ve haritanın hazırlanacağı uyarısında bulunmaları üzerine bölgedeki 9 köy adına “Durmuş” adındaki köylü Osmanlı İçişleri Bakanı Talat paşa’yı hedef alarak “Şenletmek istediğimiz Türkün altın direği olan Çukurova’yı bizim saymayarak Fransız şirkete verilmiştir. Allahın yurdundan ne kusurla çıkarılmak istendiğimizi anlayamıyoruz. Milletin kararına değin yurdumuzun gerçekten gözetilmesini istirham eyleriz” sözleri yazılı sert bir telgrafı göndermesi ve arkasından Cemil adındaki köylünün Fransız mühendisleri Ceyhan nehrine sokacağım tehdidinde bulunması üzerine Osmanlı ile Fransa arasında yoğun bir diplomatik çatışma yaşandığı bilgilerine ulaştım. Adana’nın önde gelen Ramazanoğlu vakfı yöneticileri ,çiftçibaşılar, tüccarlar ve ulemanın 13 Mart 1913 tarihi ile adana valisine sunduğu üzerine pul yapıştırılmış mühür ve imza onaylı dilekçede yazılan “ Çukurova çiftliğinin bir Fransız şirkete verilmesi bütün vilayet halkını üzmüştür. Elimizdeki sabanlarla işlediğimiz toprakların yabancılara verilmesi 600 yıllık hakimiyetimizi sonda erdirir ve bizi hayatsız bir köle yapar” sözler ise Osmanlı’nın çöküş gerçeğini yürek parçalayan bir dille anlatması bakımından önemli bir tarihi belge olarak gördüm. Çukurova köylüleri ve önde gelen Türkmen ve Yörük beylerinin Çukurova’nın Fransızlara satılmasına karşı sert tutumları ve protesto etmeleri sonucu çiftlik sınırlarını belirleyen komisyon çalışmaları donduruldu. Fransız şirketinin vekil avukatları olayı Osmanlı ile Fransa arasında siyasi çatışma ortamına sürüklendi. Yaşanan olaylarla ilgili ayrıntılı bilgiler bahsi geçen Osmanlı Arşiv dosyasında bulunuyor.Bulunun belgeler ışığında Çukurova tarihinin yeniden yazılması geriyor. Fransa’nın Çukurova’yı işgal sebebi ile ile ilgili önemli bir kaynak olan düşündürücü belgelerin asılları ile birlikte çözümlenmiş halini “ http://www.cezmiyurtsever.com/” internet sitesinde yayınlayarak kamuoyunun bilgisine sunuyorum.
“Mercimek-Arnavarza Çiftlikatı Hümayunu” adıyla Ermenilerin ve işbirlikçi batılı ülkelerin Çukurova’dan geniş toprak satın alarak siyasi amaçlar peşinde koşmalarını önlemek için zamanın Padişahı II. Abdülhamit tarafından kurulmuştu. Abdülhamit’in 1909 yılında yönetimden uzaklaştırılmasından kısa süre sonra İttihat ve Terakki tesirinde kalan Osmanlı Hükümeti tarafından Çukurova çiftliğinin Fransızlara satılmış olması da düşündürücü bir tarihi olaydır.
Kaynak: Cezmi Yurtsever, Çukurova Tarihi kitabı
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder